1 mei 2012

Hypnose kan succesvoller zijn dan medicatie bij kinderen met onverklaarbare chronische buikpijn. Uit recent onderzoek blijkt dat het positieve effect van een behandeling door de hypnotherapeut vier jaar later nog steeds aanhoudt. Is het tijd om onze scepsis ten aanzien van hypnose te laten varen?

‘Hypnose, dat is toch kwakzalverij? Hoezo ga je dat op kinderen uitvoeren? Waar haal je het lef vandaan?’ Allemaal reacties die kinderarts maag-, darm-, leverziekten prof. dr. Marc Benninga kreeg toen hij zich ging verdiepen in het gebruik van hypnotherapie bij onverklaarbare chronische buikpijn.
Zijn antwoord hierop is simpel. ‘Op dit moment is de werkzaamheid van elke vorm van medicatie tegen chronische buikpijn niet getest, althans, niet op kinderen. Toch schrijven we die geneesmiddelen voor. Waarom zouden we een methode waarvan wél bewezen is dat die werkt dan niet gebruiken, alleen omdat het onder de complementaire geneeswijzen valt?’
Zelf was Benninga ook nog een scepticus toen hij in Frankrijk een congres bijwoonde met de spreker Peter Whorwell, die al jaren hypnotherapie toepast bij volwassenen met het prikkelbare darmsyndroom. ‘Hij had tijdens zijn presentatie alleen maar positieve verhalen over hypnose. Ik dacht: “Wat een onzin”.’ Later zat de kinderarts naast hem tijdens het diner. Benninga vroeg of de hypnotherapie ook bij kinderen zou helpen. Volgens Whorwell zou het bij deze groep nog beter werken: ‘Kinderen hebben meer fantasie, die kun je beter motiveren om de oefeningen te doen.’

Geen hocus pocus
Als voorstander van evidence based medicine besloot Benninga deze claim te onderzoeken. Samen met kinderarts Arine Vlieger van het Antoniusziekenhuis in Nieuwegein bekeek hij bijna vijf jaar geleden de effectiviteit van hypnose bij kinderen met chronische buikpijn waarvoor geen lichamelijke oorzaak kon worden gevonden. ‘Toen gingen we bij 52 kinderen na of kinderartsen het beter deden dan een hypnotherapeut.’ De deelnemers aan de studie werden in twee groepen opgesplitst: de ene helft kreeg zes sessies van een half uur met hypnotherapie, de andere helft een even lang durend consult bij de kinderarts.
Met hocus pocus heeft de toegepaste hypnotherapie weinig te maken: de patiëntjes werden niet in trance gebracht om vervolgens rond te rennen als een kip. ‘Het gaat niet om de hypnose die je ziet op tv, waarin een hypnotiseur de controle overneemt. De toestand waarin de kinderen worden gebracht, lijkt meer op een staat van volledige ontspanning, dagdromen.’ Tijdens alle oefeningen hielden de kinderen volledige controle over zichzelf’, schetst Benninga. De sessies volgden het protocol van Whorwell en bestonden uit een combinatie van concentratie-oefeningen en oefeningen op het gebied van visualisatie, ego-versterking en ademhaling. ‘Hypnotherapie gaat over afleiding van pijn en angst. De kinderen wordt bijvoorbeeld gevraagd om zich voor te stellen hoe het er in hun buik aan toe gaat. Vervolgens leren ze hoe ze hun buik kunnen vertellen dat het anders moet. Maar ook moeten ze zich voorstellen hoe ze een wilde rivier kunnen opdragen om een rustig beekje te worden.’
Na afloop van de sessies werd gekeken hoeveel kinderen een verlaging van de pijnscores aangaven van minstens 80 procent. ‘Met verrassende resultaten: de hypnotherapeut had in 85 procent van de gevallen succes, wij als kinderartsen kwamen net aan de 25 procent. Whorwell had gelijk.’

Blijvend effect
Bijna vijf jaar na het starten van hun eerste sessie is alle kinderen uit het eerdere onderzoek gevraagd om opnieuw mee te doen; 49 van de 52 kinderen gaven daar gehoor aan. De resultaten verschenen afgelopen maand in The American Journal of Gastroenterology. ‘Ze hielden via een buikpijndagboek bij hoe de afgelopen week was verlopen: hoe vaak en hoe lang ze buikpijn hadden, en hoe intensief de buikpijn was. De verwachting was eigenlijk dat het effect van de hypnotherapie snel zou zijn verdwenen.’ Dat bleek niet het geval. ‘Het effect was wel iets minder geworden, maar er was na 4,8 jaar nog steeds een score van 68 procent succes.’ De controlegroep zakte naar een succespercentage van 20.
Hiermee is Benninga’s onderzoek nog niet ten einde. Zijn groep heeft twee grote subsidies van ZonMw gekregen om verder te kijken naar de mogelijkheden van hypnose. Er wordt op dit moment een studie opgezet waaraan 260 kinderen met chronische buikklachten mee zullen doen; verreweg de grootste groep waarbij hypnotherapie ooit is getest. De helft van de kinderen krijgt een hypnotherapeut, de andere helft een CD waarop de zes sessies van de hypnotherapeut zijn opgenomen. ‘In Amerika is eerder al gebleken dat een CD bijna net zo effectief is als een therapeut. Als dat ook voor kinderen met chronische buikkramp waar blijkt te zijn, hebben we hier een grote besparingspost op de zorg. Reken maar uit: er zijn ongeveer 100.000 kinderen met deze klacht. Als zij effectief behandeld worden met hypnose in plaats van traditionele methoden, scheelt dat om te beginnen miljoenen aan laboratoriumkosten. Blijkt daarnaast ook de cd effectief, dan spaar je per kind ongeveer 600 euro uit aan hypnose-sessies. Opnieuw een besparing van bijna zestig miljoen!’

Waarom werkt hypnose?
Benninga kan geen uitspraak doen over de werkzaamheid van hypnotherapie bij andere klachten, zonder dat daar meer onderzoek naar wordt gedaan. Wel zijn er legio positieve resultaten op het gebied van angst, acute en chronische pijn en psychosomatische ziekten. ‘Er is een bekend verhaal over een kind dat zich moest voorbereiden op een beenmergpunctie. Dat is een ontzettend pijnlijke prik. De hypnotherapeut nam het kind toen mee naar de manege, waar het zich zo concentreerde op het verzorgen van die paarden, dat het die prik niet eens gevoeld heeft. Kennelijk kun je door concentratie met je verstand de pijnbeleving uitschakelen.’ Dat lijken verschillende MRI-studies ook uit te wijzen. ‘In die onderzoeken worden hypnotische suggesties gegeven, vervolgens zie je de pijncentra deactiveren.’
Waarom dat zo werkt, weet nog niemand. Maar Benninga vindt dat geen reden om hypnotherapie terzijde te schuiven. ‘Er zijn zoveel dingen die gewoon niet te begrijpen zijn. Stel dat je obstipatie hebt, en je gebruikt twee jaar lang een laxeermiddel. Daarna stop je ermee en vervolgenskun je ineens gewoon poepen. Ik heb geen idee hoe dat komt, maar dat doet niets af aan de bruikbaarheid van de behandeling!’

Anne Koeleman

(Bron: AMC.)